LIST OTWARTY KLRwP DO MZ W/S SZKOLENIA SPECJALIZACYJNEGO

Szanowna Pani
Izabela Leszczyna
Minister Zdrowia

Szanowna Pani Minister,

Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce (KLRwP), w trosce o dalszy rozwój podstawowej opieki zdrowotnej w naszym kraju, przedstawia pod rozwagę Pani Minister kilka postulatów związanych z kształceniem specjalizacyjnym lekarzy rodzinnych.

Aktualny program specjalizacji obowiązuje od wiosny 2023 r. Lekarze nieposiadający specjalizacji realizują go przez 4 lata. W ciągu 60 dni (12 tygodni) realizowanych jest 16 kursów, a staże kierunkowe w trzynastu oddziałach szpitalnych lub poradniach trwają łącznie 882 dni (176 tygodni i 2 dni). Jednostki realizujące szkolenie specjalizacyjne – ośrodki kształcenia, są podmiotami leczniczymi, często niewielkimi praktykami. Podlegają one procesowi akredytacji, polegającemu na szczegółowej analizie warunków istotnych dla kształcenia.

W oparciu o uwagi zebrane od lekarzy bezpośrednio zaangażowanych w proces nauczania, przedstawiamy poniżej nasze postulaty zmian, które dotyczą zarówno programu specjalizacji jak i procesu akredytacji jednostek szkolących oraz elektronicznego systemu monitorowania kształcenia (SMK).

Program specjalizacji

1. Wydłużenie czasu trwania szkolenia specjalizacyjnego do 5 lat.

Obecnie czas trwania szkolenia podyplomowego w medycynie rodzinnej, dla lekarzy, którzy nie posiadają specjalizacji, wynosi 4 lata. Wszystkie inne specjalizacje lekarskie trwają od 5 do 6 lat. Jednocześnie, medycyna rodzinna wymaga posiadania najszerszego zakresu wiedzy i szerokiego zakresu umiejętności praktycznych, które lekarz zobowiązany jest nabyć przed uzyskaniem stopnia specjalisty.

Kolejnym argumentem za wydłużeniem szkolenia jest fakt, iż pojawiają się nowe obowiązki w podstawowej opiece zdrowotnej (POZ), które lekarze muszą realizować. Wynikają one z ustawy o POZ (np. koordynacja opieki, praca zespołowa, monitorowanie i poprawa jakości), zadań ustanawianych przez NFZ (np. sprawozdawczość i rozliczanie świadczeń), rosnących oczekiwań i wymagań społeczeństwa (w związku z ograniczonym dostępem do świadczeń specjalistycznych), potrzeb i odpowiedzialności samych lekarzy (np. wykonywanie niektórych badań USG). Należy podkreślić, że medycyna rodzinna to najtrudniejsza specjalizacja dla lekarzy, którzy chcą ją wykonywać dobrze. Z drugiej strony czas szkolenia jest w niej najkrótszy. Zdaniem KLRwP, szkolenie specjalizacyjne należy wydłużyć do 5 lat, a połowa dodatkowego czasu powinna odbywać się w podmiocie POZ. Druga połowa powinna zostać zaplanowana indywidualnie dla każdego szkolącego się lekarza, uwzględniać jego potrzeby edukacyjne i mieć miejsce w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej (AOS).

2. Zmiana charakteru niektórych staży w obowiązującym programie specjalizacji

Obecny program specjalizacji jest podzielony na dużą liczbę, często bardzo krótkich staży w oddziałach i poradniach, z których najkrótsze trwają zaledwie 10 dni. Są to staże z zakresu neonatologii, geriatrii, dermatologii i otolaryngologii. W programie istnieją także staże trwające po 20 dni. W tak krótkim czasie szkolący się lekarz traci znaczącą część stażu na adaptację do nowych warunków, co istotnie ogranicza efektywność procesu edukacyjnego. Co najmniej część z tych staży powinna mieć zmieniony charakter z obowiązkowych na fakultatywne. Szkolący się lekarz oraz kierownik specjalizacji powinni ustalać, w zależności od potrzeb edukacyjnych, który staż będzie zrealizowany. Również czas trwania poszczególnych staży powinien być planowany indywidualnie. Centralne i sztywne regulowanie procesu kształcenia osób dorosłych budzi nasze wątpliwości i obawy dotyczące efektywności. Należy podkreślić, że planowanie procesu kształcenia na poziomie specjalizacji lekarskiej powinno uwzględniać indywidualny poziom kompetencji każdego szkolącego się lekarza oraz jego rzeczywiste potrzeby edukacyjne. Podział specjalizacji, na jednakowe co do treści i czasu trwania okresy jest podejściem anachronicznym, dawno temu zarzuconym w wielu krajach.

Akredytacja jednostek

1. Dostosowanie wymogu dotyczącego liczby dzieci do danych populacyjnych w Polsce.

W aktualnie realizowanym procesie akredytacji obowiązuje słuszna zasada, że podmiot będący ośrodkiem kształcenia lekarzy rodzinnych musi obejmować opieką populację w całym przekroju wieku. Do akredytacji wprowadzono wymóg zapewnienia „odpowiedniej liczby pacjentów zadeklarowanych do jednostki (min. 500 pacjentów na jedno miejsce szkoleniowe, w tym min. 50 dzieci do 6 r.ż.)” .

Według danych GUS dotyczących stanu i struktury ludności w Polsce według wieku, w roku 2022 było w naszym kraju 2,56 mln dzieci w wielu 0-6 lat, co stanowi 6,8% z wszystkich 37,76 mln obywateli . Należy pamiętać, że praktyki lekarzy rodzinnych funkcjonują w populacjach o zróżnicowanym profilu demograficznym. Mając powyższe na uwadze postulujemy zmniejszenie liczby dzieci w wyżej wymienionym wieku do 30-35 na jedno miejsce rezydenckie, lub określenie przedziału wiekowego na 0-10 lat z zachowaniem obecnej liczby. Program specjalizacji w dziedzinie MEDYCYNY RODZINNEJ https://www.cmkp.edu.pl/wp-content/uploads/

2. Zmiany we wzorze umowy na staże kierunkowe

Paragraf 6 wzoru umowy określa, że podmiot kierujący lekarza na staż, ponosi pełną odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez niego na terenie podmiotu, do którego został skierowany. Kierujący zobowiązuje się też do zwrócenia wszystkich kwot, odszkodowań i zadośćuczynień. Paragraf ten powinien być zmodyfikowany, uwzględniać odpowiedzialność na zasadach ogólnych wszystkich zaangażowanych stron, tj. lekarza odbywającego szkolenie oraz obydwu podmiotów w nie zaangażowanych (kierującego i przyjmującego) w zależności od ustalonej winy. Ponadto w umowie należy jasno określić, że podmiot przyjmujący jest zobowiązany do przeprowadzenia wstępnego instruktażu i nadzoru przez cały okres szkolenia.

3. Zmiana w oświadczeniach o przyjmowaniu lekarzy skierowanych do szkolenia

Podmioty ubiegające się o akredytację do prowadzenia szkoleń specjalizacyjnych zobowiązane są do złożenia oświadczenia, iż przyjmować będą, w miarę wolnych miejsc, skierowanych lekarzy, ale niezależnie od formy zatrudnienia i źródeł finansowania. Ten ostatni warunek budzi poważne obawy. Podmioty mogą przyjmować lekarzy, ale pod warunkiem, że mają oni zapewniane finansowanie na czas szkolenia i koszty nie obciążą przyjmującej jednostki. Restrykcje w postaci zmniejszenia liczby miejsc specjalizacyjnych z tytułu odmowy przyjęcia lekarze bez ustalonego źródła finansowania (np. lekarza spoza UE odbywającego staże adaptacyjne) są de facto zmuszaniem podmiotu do zatrudnienia wskazanego lekarza i ponoszenia nieplanowanych kosztów.

4. Ubezpieczenie rezydenta od odpowiedzialności cywilnej

Postulujemy przygotowanie i wprowadzenie rozwiązania polegającego na grupowym ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej (OC) wszystkich lekarzy w ramach rezydentury. Ubezpieczenie powinno dotyczyć zakresu działań objętych szkoleniem. Uważamy, że takie rozwiązanie zapewni większe bezpieczeństwo podmiotom szkolącym, lekarzom odbywającym szkolenie i pacjentom, a także zmniejszy obciążenie administracyjne i koszty ubezpieczenia. Stosowna umowa powinna być zawierana z ubezpieczycielem przez podmiot centralny, np. Ministerstwo Zdrowia lub CMKP.

5. Zlikwidowanie obowiązku przygotowania harmonogramów szkolenia na etapie akredytacji

Obecnie istnieje wymóg przygotowania planu przebiegu rezydentury z dwoma harmonogramami szkolenia. Pierwszy z nich dotyczy planu realizacji staży kierunkowych w oddziałach i przychodniach, a drugi, kursów specjalizacyjnych. Przygotowanie planów w programie Excel jest żmudne, czasochłonne oraz mało przydatne w późniejszym okresie. Często lekarz zostaje skierowany do podmiotu, który uzyskał akredytację po długim, nawet kilkuletnim okresie. W praktyce szczegółowe plany szkolenia specjalizacyjnego są przygotowywane na bieżąco i wymagają aktualizacji prawie każdego roku. Muszą być korygowane z różnych przyczyn losowych (zachorowania szkolącego się lekarza, urlopy macierzyńskie). Przygotowywanie planów jeszcze na etapie ubiegania się o akredytację w okresie poprzedzającym skierowanie lekarza do jednostki na szkolenie wydaje się być działaniem biurokratycznym i zbędnym.

6. Zniesienie obowiązku przedkładania części umów z podmiotami realizującymi staże kierunkowe fakultatywne

W punkcie 2 niniejszego pisma postulowaliśmy o zmianę części staży kierunkowych z obowiązkowych na fakultatywne, z możliwością ustalania ich realizacji na podstawie indywidualnych potrzeb edukacyjnych specjalizującego się lekarza. W przypadku tych staży, powinien zostać zniesiony obowiązek podpisywania umów/porozumień z podmiotami mogącymi takie staże zapewnić. Jednostka starająca się o akredytację nie musiałaby przedkładać takich umów. Oczywiście obowiązek zawierania pisemnego porozumienia powinien istnieć w okresie poprzedzającym przyjęcie rezydenta na określony staż fakultatywny.

Elektroniczny System Monitorowania Kształcenia (SMK)

1. Rozwój SMK

SMK jest aplikacją on-line, która w swoim założeniu ma wspomagać kształcenie podyplomowe kadr medycznych. Umożliwia także gromadzenie i przetwarzanie danych na temat szkoleń specjalizacyjnych. Niestety system ten wymaga stałego doskonalenia, jest bowiem skomplikowany, mało przyjazny, wolno pracujący i stwarzający problemy specjalizującym się lekarzom, ich kierownikom specjalizacji oraz osobom sprawdzającym i akceptujące zakończenie szkolenia (głównie konsultanci wojewódzcy). Uważamy, że zasadne jest wprowadzenie rozwiązania umożliwiającego systematyczne zbieranie zgłaszanych przez użytkowników uwag dotyczących SMK. Konieczna jest ich analiza i wprowadzanie stosownych poprawek, także w wersjach obsługujących szkolenie lekarzy realizujących je zgodnie ze starymi zasadami. Obok obecnie istniejących pól aktywnych, wymagających wypełnienia powinny zostać wprowadzone pola informacyjne, ułatwiające korzystanie z aplikacji.

2. Zaliczanie stażu kierunkowego w SMK przez kierownika stażu

Obecnie, zrealizowanie stażu kierunkowego jest akceptowane i niemal zawsze potwierdzane przez kierownika specjalizacji. Uważamy, że osoby odpowiedzialne i kierujące stażami kierunkowymi, powinny dokonywać tych czynności w SMK, a jedynie w wyjątkowych wypadkach, powinni to czynić kierownicy specjalizacji. Osoby nadzorujące realizację stażu, posiadają pełną wiedzę na temat jego przebiegu, zachowania specjalizującego się lekarza, jego zaangażowania w kształcenie, nabytej wiedzy i umiejętności. Niechęć do potwierdzania staży w formie elektronicznej wynika głównie z problemów technicznych i nieprzyjaznej obsługi programu SMK.

Na zakończenie chcielibyśmy wyrazić przekonanie, że medycyna rodzinna staje przed poważnymi wyzwaniami w nadchodzących dziesięcioleciach. Aby im sprostać, program kształcenia specjalizacyjnego powinien być szczególnie dobrze przygotowany, z uwzględnieniem pryncypiów nauczania osób dorosłych. Mamy nadzieję, że przedstawione postulaty spotkają się z zainteresowaniem Pani Minister i zostaną wykorzystane w celu rozwoju medycyny rodzinnej i podstawowej opieki zdrowotnej, a szczególnie kształcenia specjalizacyjnego w tym obszarze. Chętnie spotkamy się z Panią Minister i przedstawimy dodatkowe wyjaśnienia dotyczące opisanych zagadnień.

Z poważaniem,
Dr n. med. Agnieszka Jankowska-Zduńczyk
Prezes Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce

Kopia:

1. prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert - Dyrektor CMKP 
2. dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, prof. UMW – Konsultant Krajowy w dziedzinie medycyny rodzinnej